همه چیز درباره موسیقی کودک (بخش دوم)
خب خیلی وقته که از ادامه مبحث موسیقی کودک باز موندیم . فکر کنم بهتر باشه با پاسخ به سوالات و ابهاماتی که تا به حال در این زمینه شنیدم شروع کنیم :
از کجا شروع کنیم ؟
آغاز موسیقی و آشنا کردن نوزاد با اون هزینه چندانی نداره و فقط کافیه والدین کمی اطلاعات در این زمینه کسب کنند و بدونند که چه نوع موسیقی برای گوش های بچه شون مناسب تره ... در خصوص موسیقی مناسب هم عرض کنم با توجه به تاثیر متفاوتی که انواع سبک ها و ریتم های موسیقی بر روان و حتی جسم آدم داره گوش سپردن به هر نوع موسیقی نمی تونه مفید باشه و باید در این خصوص هم کمی دقت و مطالعه داشت . کسانی که علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستند میتونند بر انتخاب موسیقی مناسب برای کودکان کلیک کنند . جالب اینکه در ایران قدیم حتی از موسیقی به صورت رسمی در درمان بیماران هم استفاده میشده و حتی در ۱۵۰۰ سال پیش در دانشگاه جندی شاپور رشته ای به نام موسیقی درمانی هم تدریس میشده که پزشک بر اساس نوع بیماری ، موسیقی خاصی رو برای بیمار تجویز می کرده و پرستار موظف به نواختن موسیقی مورد نظر برای بیمار بوده (حساب کنین پرستار نواختن چند جور ساز رو هم باید یاد می گرفته) حتی در قابوسنامه هم اشاره ای به این نوع درمان و تجویز موسیقی بر اساس طبایع چهارگانه ، سن و جنس بیمار هم شده .... البته این اواخر هم در خصوص نوع موسیقی و تاثیر هر نوع موسیقی بر انسان و عملکردش تحقیقات زیادی انجام شده که اگر وقت شد در آینده حتمن بهش می پردازیم . با فرض اینکه گوش کودک دو الی سه ساله شما با موسیقی (اون هم از نوع مناسبش) آشنا شده میریم سراغ آموزش آکادمیک موسیقی و سوال های مرتبط با اون .
هدف از آموزش موسیقی به کودک
با توجه به روش های موجود چنانچه با هدف فراگیری سریع نواختن ساز توسط کودک خردسالتون پا به آموزشگاهها می گذارید یه چند سالی زود آمدید ! هدف اصلی از یادگیری موسیقی مواردی است که پیش از این به اونها اشاره شد . شما در هر سنی می توانید نواختن ساز رو فرابگیرید و در آن استاد هم بشید ولی آموزش موسیقی به خردسالان و همراه کردن دایمی رشد اونها با موسیقی فوایدی به مراتب بیشتر از نواختن یک ساز برای شما به همراه خواهد داشت .
سن پذیرش هنرجو
در خصوص سن شروع موسیقی در قسمت قبلی نوشتیم . بنا به دلایل مختلفی که مهمترین اونها میتونه عدم استقبال خانواده ها و ... باشه ، آموزش موسیقی به نوزادان هنوز در ایران آغاز نشده و البته اونجوری که شنیدیم در جاهای دیگر دنیا هم هنوز به صورت فراگیر متداول نیست . متداول ترین روش آموزش موسیقی در ایران روش ارف هست که کلاس های اون به کلاس ارف معروفه . در ایران آموزشگاههایی که مطابق این روش کار می کنند بچه ها رو حداقل از حدود 3 یا 4 سالگی برای آموزش می پذیرند . در برخی از این آموزشگاه ها برای شروع آموزش به خردسالان ، در ترم اول کودک باید به همراه مادرش در کلاس حضور داشته باشه تا با محیط کلاس و ... آشنا بشه و خو بگیره . به دلیل عدم تشکیل خصوصیت فراگیری مستقیم در خردسالان ، محتوای ترم های اول این کلاس ها بیشتر بازی موسیقی و تشویق کودک به عکس العمل مناسب در برابر شنیدن موسیقی و نهادینه کردن اون در ذهن کودک از این طریق هست . طول دوره ارف در هر آموزشگاه بر اساس منطقه ای که در اون قرار داره ، انتظارات مشتریان و گروه های سنی کودکان و ... متفاوته و از دوره فشرده یک ساله تا حدود دو سال متغیره . در این کلاس ها کودکان در گروه های سنی مربوط به خود قرار گرفته تا از هر نظر شرایط یکسانی بر آموزش اونها حاکم باشه (محتوا و طول دوره برای گروه های سنی مختلف متفاوت خواهد بود).
ارف ... یک روش ؟ یک ساز ؟ یک شخص ؟ ...
من این سوال و کاربرد ناصحیح این کلمه رو زیاد شنیدم (حتی یکی از دوستان می گفت بچه اش میره کلاس که ارف بزنه) چون برخلاف شما که اطلاعاتتون در خصوص موسیقی خوبه هنوز کسانی هستند که واژه ارف و معنی و مفهوم اون و ارتباطش با دنیای موسیقی رو به درستی نمی شناسند و ما این مشکل یعنی عدم آشنایی عمومی با موسیقی دانان چه داخلی و چه در سطح بین الملل رو مرهون عملکرد بسیار ضعیف رسانه های داخلی در این زمینه و تابو بودن نسبی موسیقی و عدم تعیین تکلیف نهایی و اجماع علما در کشورهای مسلمان نشین هستیم . پس به نظر میاد بد نباشه اگر یک بار دیگه ارف رو تعریف کنیم :
کارل ارف Carl Orff موسیقیدان و آهنگساز برجسته آلمانی اهل مونیخ و یکی از انگشت شمار افرادی که تلاش زیادی در ابداع روش هایی جهت سهولت آموزش موسیقی به کودکان نمود و در این راه با نگاهی به روش های موجود قبلی و کمک دوست موسیقیدانش کیتمن روشی رو از خودشون بر جای گذاشتند که به جرات میشه گفت تا به امروز عمومی ترین روش آموزش موسیقی به کودکان به شمار میره . روش ارف بر مبنای آموزش موسیقی به کودکان از طریق اجزای اون یعنی ریتم(با استفاده از اسامی ریتمیک خاص حیوانات و شخصیت های مورد علاقه کودکان ، دست زدن ، پای کوبیدن و واکنش های مختلف کودک در زمان های مشخصی از شنیدن نت ها و ...) و صدا از طریق آموزش غیر مستقیم و مرحله به مرحله (هر یک یا دو نت در یک بازه زمانی خاص) و همچنین آمیختن این ارکان با حرکات ریتمیک و موزون که خود کمک به درک بهتر موسیقی توسط بچه ها میکنه انجام میشه . بعدها کارل ارف برای سهولت نواختن موسیقی توسط کودکان با استفاده از الهام گرفتن از تعدادی ساز بومی سایر ملل اقدام به ابداع سازهایی ساده نمود که به مجموعه این سازها "سازهای ارف" گفته میشه . بلزها (گلاکنشپیل)، زیلوفون ها و متالوفون ها به همراه تعدادی ساز ضربی و کوبه ای سازهای اصلی ارف رو تشکیل میدن که در ظاهر شبیه به هم هستند ولی از نظر مواد و اجزای تشکیل دهنده و نوع صدا متفاوت بوده و هر کدام از این گروه ها دارای زیرگروه هایی از نوع باس ، آلتو و سوپرانو می باشند . آموزشگاه ها در کنار سازهای اصلی ارف در بیشتر مواقع فلوت ریکوردر رو هم به عنوان یک ساز مناسب برای کودکان در آموزش ها جای میدن . نکته ای که باید به اون توجه داشت اینه که هر نوع آموزش موسیقی به کودک مساوی با روش ارف نیست و ممکنه برخی از افراد و آموزشگاه ها از این نام برای جذب مشتری و کسب درآمد بیشتر هم استفاده کنند .
آیا کودک من استقبال خواهد کرد ؟
گروهی از موسیقیدانان اعتقاد دارند کودکان در زمینه هوش موسیقیایی متفاوت از یکدیگر به دنیا میان و گروهی دیگر بر این باورند که این توانایی ها اکتسابی بوده و از راه آموزش صحیح قابل دریافت هست (اینجانب با گروه دوم موافقم)... جدای از این امر باید گفت ، اینکه کوچولوی شما از موسیقی و کلاس های مربوط به اون استقبال خواهد کرد یا نه به چند چیز بستگی داره :
روابط عمومی کودک و وضعیت ارتباط وی با بچه هاي هم سن و سال خودش
روش آموزشگاه مربوطه در خصوص آموزش موسیقی به خردسالان و تجربه مربی در آموزش موسیقی به کودکان و مهارت اون در جذب و همراه کردن اونها با کلاس (به عبارتی میشه گفت مربی باید یک روانشناس کودک خوب هم باشه) توجه والدین ، نوع برخورد اونها با فعالیت های فرزندشون ، سعی در تشویق کودک و عدم ایجاد هیچگونه استرس از طرف اونها در راه یادگیری موسیقی . خانواده هایی رو دیدم که در اونها یکی از والدین اعتقاد و علاقه ای به فعالیت فرزندش در زمینه موسیقی نداشته و این امر باعث شده کودک نیز انگیزه اش رو در این زمینه از دست بده و یا والدینی بودند که انتظار بیش از اندازه ای از خودشون نشون دادند و فکر می کردند که کودک باید طی چهار پنج ماه در زمینه موسیقی ، نت و یا نواختن ساز تسلط کامل پیدا کنه . توجه داشته باشید که همونطوری که یادگیری موسیقی به عنوان یک عامل مثبت در شکل گیری فرهنگ و شخصیت کودک و پرورش خلاقیت و سایر توانایی های کودک شناخته شده ، هرگونه شکست در این زمینه (چه مسئولیتش متوجه آموزشگاه و مربی باشه و چه خانواده) میتونه روی سایر زمینه های فعالیت کودک که با یادگیری مرتبط هستند نیز تاثیر منفی داشته باشه . البته به عقیده من در بیشتر موارد در صورت انتخاب مربی یا آموزشگاه مجرب و برخورد صحیح والدین ، بچه ها با موسیقی به خوبی کنار خواهند آمد .
استاد خصوصی ؟
پیشنهاد می کنم کودک خود را به دست یک نوازنده یا استاد چیره دست که سابقه ای در آموزش به بچه ها نداره نسپارید (به خصوص به صورت خصوصی) قرار گیری کودک در کلاس ها و در کنار همسالانش به جز ایجاد علاقه مندی بیشتر کودک به موسیقی فواید بیشمار دیگری هم برای شما خواهد داشت . حتی برخی از مشکلات رفتاری کودک هم در چنین کلاس هایی اصلاح خواهند شد . به جز این ، موسیقی دارای اصول و مبانی هست که تجربه ثابت کرده با بازی ، صرف زمان و تمرین با سازهای ابتدایی و ساده ، بهتر در ضمیر کودک نهادینه شده ، به ذهن اون شکل داده و اون رو برای انتخاب ساز نهاییش آماده می کنه ... در صورت مواجهه با یک کلاس خشک و بی روح و خصوصی احتمال موفقیت شما در علاقمند نمودن کودکتون بسیار کمتر خواهد بود . علاوه بر این یادگیری مستقیم ساز بدون گذراندن دوره های ارف برای کودکان دارای دشواری هایی است که ممکنه اونها رو برای همیشه از این راه دلسرد کنه . مربی کودک خردسال شما میتونه بهترین نوازنده شهر نباشه ولی حتمن باید سابقه کافی در آموزش موسیقی به کودک داشته باشه .
ادامه دارد...